27 Kasım’da Ankara’da katıldığım İş’te Kadın kongresindeki sunum metnimden bazı bölümler. Rakamlar gösteriyor ki kadının her alanda hayata katılımında başarısızız. Bu başarısızlık kendini en çok ekonomik alanda gösteriyor.
Nasıl mı? Rakamlara kısaca bakalım:
■Kadınlarda işsizlik oranı yüzde 18,4.
■İstihdam edilenlerin yalnızca yüzde 27,3’ü kadın.
■Kadınlarda işgücüne katılma oranı yüzde 27.2
■Kadın ancak yükseköğretim gördüğünde işgücüne daha fazla katılabiliyor. Lise mezunu kadınların işgücüne katılma oranı % 33.8 bu oran lise altına indiğimizde yüzde 23,7’ye düşüyor.
Neden kadınlar işgücü piyasasının dışında:gücüne dahil olmayan kadınlara dahil olmama nedenlerine göre baktığımızda şunu görüyoruz (Temmuz 2008 rakamları):
■İş gücüne dahil olmayan kadın sayısı 18 milyon 409 bin.
■Bunlardan 216 binini iş bulma ümidi olmayanlar oluşturuyor.
■11 milyon 896 binini ev kadınları oluşturuyor. Temmuz dönemi işgücü istatistiklerinde göze çarpan bir nokta var. O da bu dönemde işgücünde kalanların yüzde 11,2’si evlilik nedeniyle en son çalıştıkları işten ayrılmışlardır. Bunların tamamına yakınının kadın olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Peki Avrupa’da Durum Nedir:
■İşgücüne katılım oranları AB ortalaması erkeklerde yüzde 72,5 ve kadınlarda yüzde 58,3.
■AB’nin Lizbon 2010 hedefi: Kadın istihdamının yüzde 60’lara çıkarılması.
■TİSK’in bir araştırmasına göre kadın istihdamı konusunda Türkiye OECD’nin dört kat gerisinde:
■Genç kız ve kadınlarda atalet oranı Türkiye’de 15-19 yaş grubunda yüzde 47,5; 20-24 yaş grubunda yüzde 58,3 ve 25-29 yaş grubunda yüzde 65,8. Söz konusu oranların OECD ortalaması sırasıyla yüzde 6,7; yüzde 13,2 ve yüzde 20. Avrupa ülkeleri ortalaması sırasıyla yüzde 3,9; yüzde 10 ve yüzde 17,1. Sadece bunlar değil. Kadının iş hayatında bulunamamasının başka nedenleri de var. Rakamlar bunları gösteriyor.
■Küresel Cinsiyet Eşitliği 2006 Raporu’na göre Türkiye genel sıralamada 115 ülke arasında 105. sırada yer alırken, ‘liderlik pozisyonlarına yükselebilme’ kriterinde 57. sırada.
■Türkiye’de cinsiyete dayalı ücret farkı ortalama yüzde 25. Avrupa’da ise bu oran ortalama yüzde 15. Siyasette de tablo farklı değil:
■Meclis’te kadın milletvekili oranı yüzde 9,1. Belediye başkanlıklarında ise sadece yüzde 0,56.
■BM’ye göre, kadın milletvekili sayısında kritik eşik yüzde 33.
■Dünyada kadınların hükümette temsil edilme oranı, yüzde 16.1. Ruanda, İsveç, Finlandiya ve Arjantin’de kadınların mecliste temsil oranları yüzde 40’ın üzerinde.
Yine UNDP tarafından Türkiye’de 2006 yılında yapılan “Türkiye’de Kadın ve Siyaset Kamuoyu Araştırması” sonuçlarına göre;
■Katılımcıların yüzde 48’i kız çocuğunun, yüzde 55’i ise eşinin siyasete girmesini istemiyor.
■“Türkiye’de kadınların siyasi karar alma sürecinde az bir oranda temsil edilmesinin sebepleri nelerdir?” diye sorulduğunda katılımcıların yüzde 50’si kadınların ailevi sorumluluklarının yükünün daha önemli olduğunu söylüyor. Girişimcilik ve kadın konusunda da sınıfta kalıyoruz.
■Türkiye’de yaklaşık olarak 3 erkeğe karşılık 1 kadın çalışıyor, iş girişimciliğe gelince 15 girişimci erkeğe karşılık 1 girişimci kadın var. Türkiye’de işgücüne katılan kadınların sadece yüzde 0.7’si girişimci konumunda yer alıyor.
■Kadınların yüzde 39’u tarım kesiminde çalışıyor.
■Türkiye’de kadınların yüzde 58,5’i tarım, yüzde 12,9’u sanayi, yüzde 28.6’sı hizmet sektöründe. Türkiye’de 1 milyon 219 bin işverenin sadece 75 bini (yüzde 6) kadın. Kayıtdışı istihdam oranı kadınlarda yüzde 60.
■Türkiye’de öğretim elemanlarının yüzde 39’u, mimarların yüzde 36’sı, doktorların yüzde 24’ü, avukatların ise yüzde 33’ü kadın.
Meclis’te ise kadınların oranı yüzde 9. Özel sektörde üst düzey kadın yönetici oranı yüzde 11. Devam edelim;
■Toplumsal cinsiyete dayalı işbölümü nedeniyle kadın ev işleri ve çocuk bakımından sorumlu. Bu durum kadının iş gücü piyasasına çıkmasına engel. Kadınlara sunulan işlerin sınırlı olması, koşulların ağırlığı ve ücretlerin düşüklüğü çalışmayı kadınlar için cazip olmaktan çıkarıyor.
■Geçmişte kırsalda kadın istihdamı kente göre yüksekti. Azalan tarım istihdamı nedeniyle kadının iş gücüne katılımı hızla düşüyor. Erkekler bu dönemde sanayide artan istihdamı karşıladı.
■Türkiye’de istihdam yetersizliği sorunu esas olarak kadın istihdamının yetersizliği sorunu.
■Kızların okullaşma oranı erkeklerden düşük olsa da kentli kadın çalışanların eğitim düzeyi yüksek. Kırsalda, küçük aile işletmelerinde kadınlar eğitim düzeyinden bağımsız olarak istihdam ediliyor; bu da eğitime devam edememelerine yol açıyor.
Kadının eğitim düzeyiyle iş gücüne katılma oranı birbirine paralel. Öneriler ve Örnekler: Siyasette ve İş Dünyasında Kadın Kotası
■Türkiye’de Siyaset ve Kadın Kamuoyu Araştırması Raporuna göre; kadınların siyasi temsilini arttırmanın en etkili yolu olarak “siyasi partilerin cinsiyet kotası uygulamasını parti tüzüklerine yerleştirerek etkin kılmaları” olduğunu düşünenlerin oranı %78’dir.
■Dünyada toplam 68 kadın devlet başkanı ve başbakan görev yaptı. Anayasal, Seçim Yasası ve Siyasi Parti Kotaları olan toplam 98 ülke var. Farklı kota çeşitleri uygulayan ülke sayısı ise 108. İsveç Ulusal Mecliste Kadın Oranı: %45.3 1994 yılında Sosyal Demokrat Parti aday belirlemede sandviç metodunu uygulamaya başladı. Yani aday listesindeki her ikinci adayın kadın olma zorunluluğu var. Daha sonra Hıristiyan Demokratlar ve Yeşiller gibi partiler de bu uygulamayı kabul ettiler. Danimarka Ulusal Mecliste Kadın Oranı: %36,9 1987 yılında kabul edilen hükümetin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı (Plan of Action on Gender Equality) sayesinde toplumsal cinsiyet eşitliği meselesi önem kazandı. Ancak kota partilerde sıkça uygulanan bir önlem değil. Sosyalist İnsanların Partisi 1977 yılında kotayı uygulayan ilk parti oldu, bunu Sosyal Demokrat Parti izledi. Ancak 1996 itibarı ile parti içi kotaların kullanımı kaldırıldı. Şu an Danimarka’da hiçbir parti kota uygulamıyor. Belçika Ulusal Mecliste Kadın Oranı: %35,3 Mayıs 1994’te onaylanan kanuna göre 1 Ocak 1996 – 1 Ocak 1999 tarihleri arasında parlamento aday listelerindeki her 4 yerden 1’i ve daha sona her 3 yerden 1’inin diğer cinsiyete verilmesine karar verildi. Örnek: Her 4 yerden 1’i kuralına göre, 25 aday varsa 6’sı kadın olmalıdır. Eğer listede sadece 4 kadın varsa geri kalan 2 yer boş kalır. Fransa Ulusal Mecliste Kadın Oranı: %12.1 Fransa’da kadınların siyasi hayata katılımına destek olacak kanuni önlemler alınmış. Fransız Anayasası ve Seçim kanununda 2004’de yapılan bir değişiklikle % 50 oranında cinsiyet kotası getirilmiş. Fakat uygulamayan partiler hakkında caydırıcı cezalar yok. Norveç Norveç’te halka açık şirketlerin yönetimlerinde yüzde 40 kadın kotası uygulaması bulunuyor. Oslo Borsası’nda işlem gören 510 Norveçli şirket bu yasal düzenlemeye uymazsa borsadan çıkarılmayla karşı karşıya. 2003 yılında çıkan kadın kotası yasası sayesinde Norveç Girişimciler Konfederasyonuna üye 85 şirketin yönetim kurulunda kadın oranı yüzde 6’dan yüzde 21’e çıktı. Ruanda: Kadının karar verme mekanizmalarında en az yüzde 30 oranında temsili anayasal olarak garanti altına alınmış durumda. Kadınların parlamento oranı: % 48.8 Kadının iş gücüne katılımı arttırılmalı
■TÜİK rakamlarına göre Temmuz 2008 itibari ile kadınlarda işgücüne dahil olmama nedeni olarak ev kadınlığını gösteren kadınların sayısı 11 milyon 896 bin.
■Yapılan bir çalışmaya göre, dünyada toplam çalışma saatlerinin üçte ikisini karşıladıkları halde, dünya gelirinden sadece yüzde 10 pay alan kadınlar, erkeklerin üç katı fazla zamanlarını ev işlerine ayırıyorlar. Türkiye’deki çalışan kadınlar ise, günde 2 saat 43 dakika ev işine zaman ayırırken; çalışan erkekler sadece 56 dakika ayırıyorlar.
■İzlanda, Norveç, Avustralya, Kanada gibi ülkelerde, çalışma hayatındaki kadın sayısı oldukça yüksek. İzlanda’da kadınların yüzde 70,5’i, Norveç’te yüzde 63,3, Kanada’da yüzde 60,5’i çalışma hayatında yer alıyor.
■Avrupa Birliği içinde 2000’den bu yana yaratılan 12 milyon yeni istihdamın 7,5 milyondan fazlasını kadınlar aldı. Kadın krizde ilk gözden çıkarılan olmamalı 2001 krizi sonrası 1 yılda kriz nedeniyle 1 milyon kadın işini kaybetti. Eşitlik ile İlgili Birim Kurulmalı (ya da Toplumsal Cinsiyet İzleme Ofisi Kurulmalı)
■Norveç’te Çocuk ve Eşitlikten sorumlu devlet bakanlığı bulunuyor.
■Ruanda’da Anayasanın 185. Maddesi ile Toplumsal Cinsiyet İzleme ofisi kuruldu. Olumlu Gelişmeler Devam Etmeli ■2007 yılında, üst düzey yönetici araştırmaları sonucuna göre, Türkiye’nin önde gelen firmalarına yerleştirilen 56 üst düzey yöneticinin 20’sini kadın yöneticiler oluşturdu.
