Dördüncü erk sallanıyor

Reklam gelirleri küresel anlamda düşüyor, gazetelerin okunurluğu da… Elektronik mecraların gücü artıyor, dijital platform önem kazanıyor, okur edilgen olmaktan çıkıyor, isteyen istediğini okuyor, muhabir ve yazarların süngüsü düşüyor, milyonlarca insana hitap etme dönemi kapanıyor, uzmanlık öne çıkıyor, sonunda içerik üretiminin önemi artıyor, gazeteler birer ikişer iflas ediyor, televizyon kanalları ekonomik iniş ve çıkışlara direnmekte güçlük çekiyor, haber kaynakları içeriklerini gazeteciye emanet etmiyor…2008 yılı itibariyle Dünya’da gazete tirajları yüzde 4, internet kullanımı yüzde 20 oranında büyüdü. Televizyon reklamları yüzde 4.8, gazete reklamları yüzde 4.4, internet yüzde 32 büyüdü. Yapılan bir araştırmaya göre (araştırma ABD tabanlı) bir gazete okuyucusunu kaybetmenin maliyeti 800 Dolar, bir internet kullanıcısını kaybetmenin maliyeti ise sadece 33 Dolar.Geleneksel yazılı basının sonunu hazırlayanın internet olduğunu söyleyenler kısmen haklı. Okurun ve reklam gelirlerinin önemli bir bölümünü geleneksel mecranın elinden alan, doğrudur internet. Ama tek etken internet mi acaba?Geleneksel mecraların en önemli sorunu içerik. Kaliteli içerik sunmak konusunda geride kalan gazete/dergi vs., aynı zamanda teknolojiyle değişen rolüne adapte olmakta güçlük çekiyor. Haberin hangi evresini okuruna vermesi gerektiğini bilemiyor. Geleneksel mecraların haberciliği yeniden keşfedip çözüm üretmeleri kaçınılmaz. Geleneksel mecraların içine katmakta sakınca olmayan görsel mecralarda da durum farksız. Bundan böyle üstlenmeleri gereken rolün ne olduğuna karar vermeleri gerek.

Özetle sabahları gazetelerin okunduğu TV haber programları, son dakika haberleri/ hava durumu ve piyasa iniş çıkışlarını vermeye çalışan günlük gazetecilik olamaz! Bilgi yerine dedikodu aktaran ya da birbirlerine yanit vererek sütun dolduran gazetecilik de son örneklerini bu toprakta yaşatıyor…

ABD’de gazete tirajları 2001’den beri yüzde 13.5’lik bir düşüş yaşıyor. Aynı gazetelerin internet siteleri büyüyor. Okur talep ettiğinde habere ulaşmak istiyor. En popüler 50 haber sitesinin trafiği 2008 yılında yüzde 27 büyümüş.

Diğer önemli etmen ekonomi. Küresel olarak ekonomik sıkıntı içinde olan gazete piyasası zararını bu yılın sonuna kadar ikiye katlamış olacak. Ekonomik kriz ya da teknolojik gelişmeler her sektöre darbe vuruyor, en çok etkilenen sektörlerden biri medya.

KİM KİMDEN NE KADAR ALIR
2005 Kasım’ında Fransız Le Figaro gazetesine röportaj veren Bill Gates, beş yıl içerisinde insanların yüzde 50’nin gazeteleri internet üzerinden okuyacağını öne sürdüğünde bazıları burun kıvırmıştı.

Reuters ve Zogby International çoğu Avrupa ülkelerinden yerleşik gazete genel yayın yönetmenlerinin katılmıyla bir anket yaptı: Katılımcıların yüzde 40’ı, 10 yıl içerisinde internet basınının geleneksel basının önüne geçeceğini, yüzde 35’i ise geleneksel yazılı basının hakimiyetini sürdüreceğini düşünüyor. Yayın yönetmenlerinin üçte ikisine göre gazetelerde haberden ziyade yorum ve değerlendirme yazıları önem kazanacak.

REKLAMLAR
Araştırmalar, yazılı basına verilen reklamların dörtte birinin on yıl içerisinde internet sitelerine yönleneceğini gösteriyor. Geriye dönüp bir bakacak olursak, yazılı basının 1995 yılında tüm reklam gelirlerinden aldığı yüzde 35’lik pay, 2005’te yüzde 30’a indi. 2015’de bu payın yüzde 5’lik bir erozyona daha uğrayacağı tahmin ediliyor. Amerikan İnteraktif Reklam Bürosu verilerine göre, ABD’de internet üzerinden yapılan reklamların 2005 üçüncü çeyreğinde 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 34’lük bir artışla 3.1 milyar Dolar.

Advertising Age’in verilerine göre 2008, “Büyük Buhran”dan beri toplam reklam harcamalarında düşüş yaşanan ikinci yıl oldu. 2009 da farksız…

Gazetelerin reklam gelirleri 2008’de yüzde 18 düştü. Ekonomik durgunluk online reklamlarda da yüzde 10’luk bir düşüşe neden oldu.

TİRAJ / GELİR NEREDE VE NASIL ARTIYOR
Gazete tirajları Batı’da tehlike sinyalleri verirken, Asya’da gazete satışları artıyor. Dünya’nın en büyük 10 günlük gazetesinden sekizi Asya’da basılıyor. En büyük gazete piyasaları Çin, Hindistan ve Japonya. ABD ise bu üç Asya piyasasını takip ediyor.

Gazete tirajlarının düştüğünü ifade ederken, unutmayalım bazı dönemler tam tersine büyük bir çıkış görülüyor. Ancak çıkışın mutlaka bir nedeni oluyor. Amerikan Seçimleri ve Barack Obama’nın zaferi gazete tirajlarını artırdı. Obama yemin töreninin ertesi günü New York Times tirajını 800 bin artırdı, Chicago Sun-Times tirajını ikiye katladı.

1865 yılında kurulan San Francisco Chronicles, ciddi şekilde adam çıkardı. Yetti mi, yetmedi! Kısıntıya devam ediyor… 2008’de İngiltere’de 70 yerel gazete kapandı. Washington Post 2008’de kazançlarının yüzde 77 düştüğünü açıkladı. Newsweek hem insan gücünde hem de büro sayısında kısıtlamaya gitti. CNN, 10 kentte tek insanla çalışan yeni büroları devreye sokmuş. The Tribune bazı eyaletlerdeki iflas bayrağını çekti. Kendisi kar etse de ortağı General Electric’in ekonomik sorunlarından darbe alan NBC gibi gruplar da var.

1990 -2004 gazete çalışan sayısı yüzde 18 azaldı. ABD’de 5 bin 900 tam zamanlı çalışan gazetecinin işten çıkarılacağı varsayılıyor. Haber merkezleri 2009’da, 2001’dekinden yüzde 25 daha az çalışanla iş yürütüyor.

Türkiye’de durum, Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre, Türkiye’de 16-74 yaş grubundakilerin yüzde 17.65’i bilgisayar, yüzde 13.93’ü ise internet kullanıyor.

Kriz reklam pastasını olumsuz etkiledi. Ortalama yüzde 20 daralmadan söz ediliyor. Bir yandan kriz nedeniyle gelirin düşmesi, dövizdeki yükselişe bağlı öncelikle kağıt maliyetlerinin fırlaması (ki yüzde 30 arttı) gazeteleri darboğaza sürükledi. Bazı gazeteler, eklerini çıkarmaktan feragat ederken birçok Türk gazetesi çözüm olarak istihdama el atmayı tercih etti.

DİJİTAL
Haberciliği etkileyen en önemli faktörlerden biri de dijital trendler. Biz interneti en fazla kullanan Avrupa ülkeleri arasında sayılsak da interneti kaliteli kullanmadığımız için bu ortamı chatlesmekten ibaret sanıyoruz. İnternet teknolojileri önemli kapıları zorluyor. Biri de dijital dünya… Geleneksel mecra internet sitesi açınca ilanları bu kez orada toplyacağını düşünüyor. Ama… Web sitelerine verilen reklamların çoğu da yerel gazetelerin web siteleri yerine Yahoo ve Google gibi sadece web versiyonları olan şirketlere veriliyor. Haber siteleri dışında verilen reklamlar online video hizmeti veren sitelerde yoğunlaşıyor.

Diğer yandan mobil teknolojiler kullanıcıların olduğu gibi reklam verenlerin de ilgisini çekiyor. Örneğin mobil web kullanıcılarının Amerika’daki sayısı 40 milyonu buluyor. 2008’de bu alana yapılan reklam yatırımı da 1.3 milyar Dolar.

NE OLACAK
• Güç medya kuruluşlarından muhabir ve yazarlara kayacak.
• Serbest fotoğrafçılık gibi serbest muhabir ve yazarlık da gelişecek.
• Kutu kutu pense yazarlık yok olacak.
• Uzmanlık artacak.
• Gazeteler içeriklerini internet üzerinde olabildiğince çok noktada paylaşıma açacak.
• Gazeteler, rakip olarak gördükleri internet şirketleriyle ortaklığa girecek.
• Amatör gazetecilik yükselecek: Blog iletişimi ve “vatandaş gazeteciliği”
• Gazeteler niş pazarlara girecek.
• “Seçkin gazeteciliği” oluşacak. Guardian ve Christian Science Monitor gibi bazı itibarlı gazeteler bu yolu seçti bile.
• Okuyucunun haber tanımı değiştiği için sadakat denilen şey ancak kişiye özel haber anlayışıyla sağlanacak. Haber siteleri okuyucuların ulaşmak istedikleri haberleri seçtikleri ve çok çeşitli kaynaklardan, bloglar ve sosyal paylaşım siteleri de dahil, toplanmış bültenlerin okuyucuyla buluşturulduğu yerler olacak.
• İnternette habere ulaşmanın bedeli genel haberler bedava, araştırmacı gazetecilik analizlerler paralı olacak.

Enseye tokat gazeteciliği

Eleftheros Typos, Özgür Basın anlamına geliyor. İktidar yanlısı bir gazete ne kadar özgür olabilirse o kadar özgür. 1983 yılında Yunanistan’ın başkenti Atina’da yayımlanmaya başlayan gazete, 2007’de Avrupa Gazete Ödülleri’nde günlük gazeteler arasında Avrupa’nın en iyi tasarımı ödülünü alarak dikkat çekmişti.

Kostas Karamanlis’in lideri olduğu dönemin iktidar partisi Yeni Demokrasi’yi destekleyen Elefteros Tipos gazetesi 25 yıllık yayın hayatını noktaladı. Geçtiğimiz 19 Haziran’da yapılan yönetim kurulu toplantısından sonra çalışanlara tazminatlarının ödeneceği açıklandı. Gazetenin kapanması 450 kişiyi işsiz bıraktı.

Gazetenin son patronları armatör Teodoros Angelopulos ve 2004 Atina Olimpiyat Komitesi başkanı Yianna Angelopulos çiftiydi. Sahip oldukları 3 yıl süresince milyonlarca Euro yatırım yapmalarına rağmen gazetenin tirajının 10 bine düşmesine engel olamadılar. Gazetenin yanında City FM radyosu ve e-tipos.com web sitesi de iflas bayrağını çekti. Demek içerik olmayınca yandaşlar da sahip çıkmıyor.

Rivayet o ki, gazete 1980’lerde popülerken sonrasında okuyucularının bir kısmını sol eğilimli gazetelere kaptırmış. Gazetenin batışının Yunanistan’da sol hareketlerin yükselmesinden ve gazetenin sosyal ve politik değişimlere ayak uyduramamasından kaynaklandığı iddia ediliyor. Demek yandaşlar insanı bırakıp gedebiliyor.

Eleftheros Typos’un kapanmasının ertesinde Yunanistan’ın önde gelen gazetelerinden
APOGEVMATINI, “Eleftheros Typos’un kapanması medya sektöründeki felaket bir gelişme” diye başlık attı. ESTIA “Medya için alarmlar çalıyor – Gazetelerin tirajları çarpıcı bir şekilde düşüyor” derken NIKI, “Medyada domino etkisi – Eleftheros Typos’un çöküşü medyada ani gelişmeler doğuracak” diye yazdı.

Geç kalmış başlıklar…

ABD’de sıkıntılı gazeteler
•    Chicago Tribune ve Los Angeles Times gazetelerinin sahibi olan Tribune Company iflasın eşiğinde.
•    ABD medyasının duayenlerinden Miami Herald da satışa çıkarıldı.
•    The Inquirer, the Philadelphia Daily News ve Philly.com’un sahibi Philadelphia Newspapers L.L.C’in 390 milyon Dolar borcu yüzünden satışa çıktı.
•    Sun-Times Medya Grubu’nun 608 milyon Dolar’lık borcu bulunuyor. Grubun eski sahibi Conrad Black dolandırıcılık suçuyla hapse mahkum oldu.
•    USA Today 100,000 abonesini kaybetti.
•    Tirajı düşen Wall Street Journal Avrupa ve Asya baskılarının boyutlarını küçültme  stratejisi izliyor.
•    New York Times, Washington Post ve Boston Globe gibi gazeteler de tiraj kayıpları yaşıyor. The Times, The Guardian ve The Independent da küçülme stratejisi izliyor.

Paylaş