Hermès’in ikonik Birkin çantasının orijinal prototipi Paris’te düzenlenen müzayedede, tam 8,6 milyon Euro’ya (10,1 milyon Dolar) alıcı buldu. Delirdik mi?
Bu Jane Birkin için 1984’te özel yapılan bir çanta. Daha önce de ilginç müzayede haberleri okumuştuk, Napolyon Bonapart’ın şapkası, Prenses Diana kazakları astronomik fiyata alıcı bulmuştu… Bu hepsini geride bıraktı. Hermes’in Birkin’i Avrupa’da müzayedede satılan en değerli moda öğesi ünvanına sahip.
Birkin çanta aksesuar mı, statü sembolü mü, kültürel fenomen mi?… Servet ödeyip aylarca sırada bekleyerek Birkin’e kavuşanlar Jane Birkin’in çantayı günlük kullandığını biliyor mu?
“Jane Birkin’i tanıyorlar mı?” diye de sorabilirsiniz. Bir aktris ve şarkıcıydı. Adını taşıyan çantanın ünü kendisini aştı. Birkin’e sahip olmak, artık “başarıyı yakalamanın” kısaltması. “Birkin seviyesine ulaşmış” gibi kalıplar türetildiğini de söyleyebilirim. Jane Birkin’in çoktan ölmüş olması çantanın ilgisini olumsuz etkilemiyor.
Efsanenin Hikayesi
Aslında bir tesadüfle başlıyor. Yıl 1984, Paris’ten Londra’ya ekonomi uçarken, havayolu şirketi Jane Birkin’i upgrade ediyor. Şarkıcı, Hermès’in o dönemdeki CEO’su Jean-Louis Dumas’ın yanına düşüyor. İçi dolup taşan sepet çantası koltuk değiştiriken dağılıyor, her şey yere saçılıyor, Hermès CEO’suyla birlikte topluyorlar. Genç bir anne olarak şık kullanışlı bir çanta ihtiyacı üzerine sohbet başlıyor, koltuğun arkasındaki kağıt torbaya karalıyorlar. Tasarım böyle doğuyor. Çizimde, biberon bölmesi bile var. Ayrıca mutlaka iki tutacaklı ve deri olacak deniyor… Hermès atölyeleri gerçekten Jane Birkin’e özel ilk çantayı üretiyor. Sonra modeli biraz küçültüp sınırlı sayıda satışa sunuyorlar. “Birkin bag” efsanesi böyle doğuyor.
Jane Birkin, bu çantayı yıllarca günlük eşya gibi kullanmış. İçine bebek bezi, kitap, makyaj malzemesi, örgülerini tıkıştırmış. Zaten Jane’in Birkin çantasının her yanı üzerine yapıştırdığı çıkartmalarla dolu. Sapına tırnak makası gibi özel aksesuarlar asmış. Çantayı kişiselleştirme merakı da buradan doğmuş: “Birkinleştirmek” (Birkinify). Bugün kadınlar çantalarına maskotlar (Labubu oyuncaklar gözde) takıyor.
Müthiş bir iletişim politikası
Jane Birkin umursamazmış, rahatmış, bohemmiş, özgünmüş, samimiymiş… alt tarafı bir çantayı sıradan bir eşya gibi görüyormuş. Müzayedede sergilenen orijinal Birkin, yıpranmış, sapları aşınmış, derisi kararmış, üzerindeki UNICEF etiketinin izi kalmış bir çanta… Müzayedede çantayı sunan görevli hikayeyi, “9 yıl hergün kullanılmış ama formunu korumuş” diye söze başlayıp işçilik ve malzeme kalitesiyle birleştirmiş. İşte ben size bunun için bir çanta anlatıyorum. Bu bir iletişim.
Birkin çantası nadir – ulaşılmaz – efsane. Normal bir müşterinin bir Hermès mağazasına girip doğrudan Birkin satın alması neredeyse imkansız. Önce mağazanın sadık müşterisi olacaksınız. Yani bolca eşarp, cüzdan, küçük deri ürünler alıp kendinizi kanıtlayacaksınız. Belki size de “Birkin teklifi” yapılır, kim bilir!…
Birkin çantası, 1980’lerde satışa sunulduğunda yaklaşık 2000 ABD dolarıydı. Bugün mağazada en basit Birkin 10 bin doların üzerinde. Renk, boyut, deri opsiyonu fiyatı etkiliyor. İkinci el piyasası daha da çılgın. Paris’te vintage bir mağazada yıpranmış bir Birkin 8 bin Euro, timsah derisi olan ise 50 bin Euro. Bu bir çanta değil, bir yatırım aracı!
Jane Birkin 2023’de öldü. Evinin önünde uzun kuyruklar oluştu, hayranları mezarını çiçek, hatıra eşyayla doldurdu. Sosyal medya bohem stilini anlatan sayısız videoyla dolup taştı. Jane Birkin ölümünden sonra influencer oldu.
Influencer’ların Gücü
Bir çantayı kült statüye ulaştıran etki gücü nasıl oluşuyor? “Influencer ekonomisi” mi var? Influencer sosyal medyanın yarattığı popüler kavramlardan biri. Türkçeye “etkileyen” veya “etki sahibi kişi” olarak çevrilebilir. Temelde, geniş bir dijital takipçi kitlesini etkileme gücüne sahip kişilere verilen ad. Bu kişiler, tek bir gönderiyle binlerce, hatta milyonlarca kişiye ulaşarak davranışları ve tercihleri değiştirebiliyor. Bazen bir sosyal medya paylaşımı milyar dolarlık dalgalanmaya yol açıyor. Kylie Jenner’ın 2018’de Snapchat uygulamasını artık açmadığını tweetleyince Snap Inc. borsa değeri bir günde 1,3 milyar dolar eridi.
Bir influencer’ın gücü, kitlelerle kurduğu güven ilişkisinden kaynaklanıyor demek isterdim… Kendi fikrim bunu desteklemiyor, piyasa da beni desteklemiyor… Influencer paylaşımları, geleneksel reklamlardan daha samimi ve inandırıcı bulunuyor. “TikTok made me buy it” (TikTok bana aldırdı) etiketi makyaj malzemesi çılgınlarını ifade ediyor. Influencer bir markayı göklere çıkarabileceği gibi bir anda yerin dibine de sokabiliyor. Takipçilerini markadan soğutabiliyor.
Rezil de Eder, Vezir de
Influencer gücü ürün ve markalarla sınırlı değil; sosyal ve politik konularda da kendini gösteriyor. Örneğin 2021’de genç iklim aktivisti Greta Thunberg, sosyal medyadaki dev kitlesini harekete geçirerek küresel iklim grevlerini büyüttü. Türkiye’de öyle değil mi? sosyal medya figürleri – kimi gazeteci, kimi aktivist – toplumsal gündemi etkileyebiliyor, kampanyalar başlatıp geniş kitlelere yayabiliyor. Yani influencer olmak, aynı zamanda bir liderlik pozisyonu; kitleleri belli bir yönde harekete geçirebilme becerisi. Bazen olumlu sonuçlar doğuruyor, bazen de tartışmalı… Influencer’lar yeni kanaat önderlerimiz mi?
Medya Düzeni
Eskiden “tanınmış kişi” denince akla sinema yıldızları, pop şarkıcıları ya da sporcular gelirdi. Oysa bugün sokaktaki herhangi bir genç, bir YouTube kanalı veya Instagram hesabıyla milyonlara ulaşan bir fenomene dönüşebiliyor; her yaştan ve kesimden insan, sosyal medyada kendi niş kitlesini yaratarak bir tür mikro-ün elde edebiliyor. Dünyada on milyonlarca influencer olduğu tahmin ediliyor Çoğu “micro” 10-50 bin takipçili, “nano” dedikleri de 10 bin altı takipçili.
Tüketim Alışkanlıklarımız Değişti.
Z kuşağı, haberi de eğlenceyi de büyük ölçüde sosyal medyadan ve influencer’lardan alıyor. TikTok, geleneksel haber kanallarının önüne geçti. ABD yönetimi, önemli politika duyuruları veya kriz iletişimleri için TikTok yıldızlarına brifingler veriyor, onların dilinden gençlere ulaşmaya çalışıyor. Türkiye’de de televizyon izleme oranları gençler arasında hızla düşüyor, YouTube programları, Twitch yayıncıları veya Instagram fenomenleri adeta birer medya kanalı işlevi görüyor. Bazı influencer’lar, geleneksel gazetecilerin alanına girerek röportajlar yapıyor, sokak röportajları veya analiz videolarıyla vatandaş haberciliği örnekleri sergiliyor. Twitter fenomeninin yorumu da on binlerce kişiye erişebiliyor ve tartışma yaratabiliyor.
Pazarlama Kökten Etkilendi.
Markalar reklam bütçelerini sadece TV ve gazetelere değil, binlerce irili ufaklı influencer’a dağıtıyor. Kulaktan kulağa pazarlamanın dijital versiyonu, influencer tavsiyesi… tüketici davranışlarında fark yaratıyor. 2025 itibarıyla küresel influencer pazarlama harcamaları 32,5 milyar dolara ulaştı. Artık “influencer ajansları” menajerler var. Influencer olmak, ciddi bir kariyer alternatifi. Her birey potansiyel bir medya kanalı ve maalesef yarattığı gürültü kaygı verici.
Milyar Dolarlık Sektör
Bu ekonominin dinamikleri, geleneksel reklamlardan farklı işliyor. Influencer’lar genellikle sponsorluk anlaşmaları, iş birlikleri veya bağlı pazarlama (affiliate) modeliyle para kazanıyor. Bazı influencer’lar satış ortaklığı sistemiyle çalışıyor: Takipçilerine verdikleri özel indirim kodları veya linkler üzerinden yapılan satışlardan komisyon kazanıyorlar. Bu şekilde, başarılı bir kampanya ile tek bir influencer, bir marka için milyonlarca liralık satış geliri sağlayabiliyor. Influencer ekonomisinde büyüklük her şey demek değil. Son araştırmalar, takipçi sayısı büyüdükçe etkileşim oranının düştüğünü ortaya koyuyor. Örneğin 1-10 bin arası takipçiye sahip nano-influencer’ların ortalama etkileşim oranı %2,7 iken, 100 bin üzeri takipçili macro-influencer’larda bu oran %0,6’ya kadar düşüyor. Daha küçük ama ilgili ve sadık kitleleri olan çok sayıda mikro-influencer’la çalışmak etkin olabiliyor. Veriler, micro-influencer’ların (10-50 bin takipçi) paylaşımlarının, “mid-tier” denilen orta seviye influencer’lara göre %46 daha fazla etkileşim getirdiğini gösteriyor.Nano’lar ise micro’lardan bile %50 civarı daha yüksek etkileşim yakalayabiliyor. Bu yüzden niş alanlarda etkili küçük influencer’lar, pazarlama dünyasının yeni gözdesi.
Dijital Propagandadan Kamu Diplomasisine
İki yönlü bir etkileşim var: influencer’lar kendi inisiyatifleriyle toplumsal meselelere dair ses çıkarıyor ve kitleleri harekete geçirebiliyor ve siyasetçilerin ve devletlerin influencer’ları kendi amaçları için kullanması.
Birçok influencer, geniş kitlelere hitap etme avantajını kullanarak savunduğu toplumsal konularda farkındalık yaratmaya çalışıyor. Bazı influencer’lar bu konudaki duruşlarıyla saygınlık kazanıyor. Örneğin Tilda Swinton, geleneksel bir yıldız dijital dünyada da bir influencer. Cesur çıkışlarıyla tanınıyor. 2025’te Berlin Film Festivali’nde Onursal Altın Ayı alırken yaptığı konuşmada, dönemin dünya liderlerini Gazze konusunda sert sözlerle eleştirdi ve “Devlet destekli ve uluslararası alanda göz yumulan kitlesel katliamlar dünyanın çeşitli yerlerinde terör estiriyor” diyerek salonda büyük alkış aldı.
Türkiye’de de siyasiler influencer’ların gücünü fark edildi. Özellikle seçim dönemlerinde sosyal medya fenomenlerinin desteğini almak, onlara içerik yaptırmak gibi girişimler görüyoruz. Bu girişimler bazen eleştiriliyor, zira samimiyet ve propaganda arasındaki çizgi bulanıklaşabiliyor. Endişe verici bir konu ise, devlet destekli dezenformasyon kampanyalarında influencer’ların kullanılması. Özellikle otoriter rejimler, ülkelerinin resmi propagandasını dünyanın farklı yerlerindeki influencer’lar aracılığıyla yaymaya çalışabiliyor. Anonim fonlu grupların influencer’lara metinler ve mesajlar hazırlayıp onlara ücret karşılığı video yaptırdığı örnekler de dikkat çekiyor. Siyasette yeni bir kavramı gündeme getiriyor: Gizli propaganda ve kara para akışı.
Doğru İş Birliği Nasıl Yapılır?
Birkaç küçük tüyo; *Öncelikle hedef kitlenizi tanıyor musunuz? *Kitleyle örtüşen takipçi profiline sahip influencer’ları arayın. *Influencer’ın genel tarzı, içerik dili ve değerleri markanızla uyumlu mu? *Sadece takipçi sayısına aldanmayın. Bir influencer’ın etkileşim oranı (like, yorum, paylaşım oranları) ve takipçi kitlesinin kalitesi daha önemli. *Influencer’ın ürettiği içeriklerin kalitesini inceleyin. *Bütçenize ve hedefinize göre doğru ölçeği seçin. *Bir kerede mükemmel eşleşmeyi bulamayabilirsiniz. Denemeler yapın. *Markanızın ihtiyacı tek seferlik bir kampanya mı, uzun vadeli bir marka elçisi mi? *Yazılı bir anlaşma yapın her konuyu netleştirin, etik kural ve yasal yükümlülükleri atlamayın… *Beklenmedik bir tepki oluşursa ne yapacağınızı planlamayı da unutmasanız iyi olur.
Müzayedede rekor fiyata satılan Birkin çantasının hikayesiyle başladım, bakın nerelere uzandım… Birkin çılgınlığı nasıl ki aslında bir pazarlama dehasının (Hermès) yıllar içinde ördüğü stratejiden besleniyorsa, influencer çılgınlıkları da akıllı stratejilerle yönetilebilir. İletişimde önemli olan, hikayeyi kontrol edebilmek ve hedeflenen algıyı yaratabilmek. İster bir çanta efsanesi olsun ister dijital bir ikon, itibar ve etki uzun vadede içi dolu bir hikayeye ve güvenilir bir duruşa dayanmalıdır.
Fotoğraf: Aktris ve şarkıcı Jane Birkin’e ait Birkin çanta – AFP
